İTTİHAT VE TERAKKİ CEMİYETİ'NİN ÖRGÜTLENME VE YÖNETİM YAPISI İÇİNDE KULÜPLERİN YERİ

Abstract

Türk siyasal hayatında önemli bir yer tutan İttihat ve Terakki Cemiyeti/Fırkası'nın (İTC) çeşitli yönleri hakkında çok sayıda bilimsel ve akademik çalışmalar yapılmıştır. Bunların çoğu İT'nin kuruluşu, kurucularının hayatı, 2. Meşrutiyet ilanında örgütün rolü, örgütün yönetim kadrosu ve yönetilme şekli gibi hususlarda yoğunlaşmaktadır. İT'nin örgütsel yapısı ve özellikleri ile ilgili olarak yapılan çalışmalar da bulunmaktadır. Ancak İT'nin toplumla temas kurmasında önemli bir ayağı olan ve bugünkü ifade ile yan kuruluş diyebileceğimiz kulüplerin yeri ve önemi ile ilgili pek fazla çalışma yapılmamıştır. Bu nedenle bu çalışma bizce özgünlük taşımaktadır. Çalışmada öncelikle İT'nin kuruluşu, amaçları, örgütlenme ve yönetim yapısı hakkında tanıtıcı bilgiler verilmektedir. Ardından bu yapı içinde İT'nin, Tarık Zafer Tunaya'nın kitabında ve Kâzım Karabekir'in İT ile ilgili kitabında metinleri verilen 1909, 1911 ve 1913 Tüzükleri incelenerek kulüplerin nasıl düzenlendiği ele alınmaktadır. Karşılaştırmalı olarak incelenen tüzüklere, hatıralara göre ve diğer kaynaklar ışığında temelde siyasal bir örgüt olan İT'nin kulüplerinin yapılanması, çalışmaları, amaçları ve siyasal etkileri ortaya çıkarılmaya çalışılmaktadır. Çalışmada İT Kulüplerinin, 1932'den itibaren tek partili dönemde CHP'nin yan kuruluşu olarak etkinlik gösteren Halkevlerine benzerliğine dikkat çekilmektedir.

There have been numerous academic studies about the Committee of Union and Progress/'s Party (CUP) that holds an important place in Turkish Political History. Many of these studies have deeply focused on issues, namely the foundation of the CUP, the life of its founders, the role of party during the 2nd Consitutional Monarchy, its executive team. In addition, the studies regarded to the CUP's organizational structure and features are also available. However, there has not been excessively worked on the role and importance of subsidiary organs or clubs which helped the party's contact with community. Because of this reason, this study is of originality. In this study, firstly, it will be knowledged about the foundtion of the CUP, its objectived and structure of its organization. Afterwards, the CUP's 1909, 1911, 1913 regulations are addressed by examining how CUP's subsidiary organs were regulated. Comparative study on the regulation, memories and other resources in the light of the structure, activities, objectives and political influence of the CUP's subsidiary is aimed to uncover. In the study, it will also try to show the similarity between the CUP's subsidiary organs and Republican People Party's subsidiary organs, since 1932, named Halkevleri founded in the single party era.