Türk İslam Edebiyatında Manzum Hicretnâmeler ve Mustafâ Fevzî b. Nu?mân’ın “Hicret-i Habîb-i Rabbü’l- Âlemîn” Başlıklı Mesnevisi

Abstract

Türk İslam edebiyatındaki dinî-edebî türlerin genellikle Hz. Muhammed üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Bu türlerden biri de manzum hicretnâmelerdir. Bu türdeki eserler, çoğunlukla Hz. Muhammed'in miladî 622 yılında Mekke'den Medîne'ye göçünü anlatan manzum metinlerdir. Türk İslam edebiyatındaki müstakil manzum hicretnâmelerin bilinen tek örneği Süleymân Nahîfî'ye aittir. Ancak, edebiyatımızın farklı dönemlerinde bu konuda yazılmış pek çok şiir ve manzume bulunmaktadır. Hatta, bazı klasik şairlerimiz divan ya da mesnevilerinin bir bölümünü bu olayı anlatmaya tahsis etmişlerdir. Bu çalışma giriş ve onu izleyen üç bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın giriş kısmında hicret kavramının tanımı yapılmış ve Hz. Muhammed'in hicret olayı özetlenmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde, hicret konusunun edebiyatımızın farklı dönemlerinde nasıl ele alındığından bahsedilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde, manzum hicretnâmelerin müstakil veya bölüm hâlindeki örnekleri tanıtılmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise türün önemli örneklerinde biri olan Hicret-i Habîb-i Rabbü'l-Âlemîn adlı mesnevinin tahlili ve metin neşrine yer verilmiştir. Bu çalışmayla edebiyat tarihi kaynaklarımızda adı geçen fakat bir bütün hâlinde daha önce değerlendirilmeyen manzum hicretnâmeler üzerinde durulmuş, çalışmanın dinîedebî türler hakkında mesai harcayan araştırmacılara ve Hz. Muhammed'in hicretini manzum olarak bir kez daha hatırlamak isteyen okuyuculara katkı sunması amaçlanmıştır

It is seen that religious-literary genres in Turkish Islamic literature, generally, are concentrated on Hz. Muhammed. One of these genres is the in verse migrationbooks. Mostly, this kind of works are verse texts describing the Hz. Muhammad’s migration from Mecca to Medina in 622. The only known example of detached in verse migrationbooks belongs to Süleyman Nahîfî. However, there are many poems written in this subject in different periods of our literature. Even, some of our classical poets have allocated the a part of one’s own divan or mesnevi to tell this event. This study consists of introduction and three parts following it. It the introduction of the study, the concept of migration has been defined and Hz. Muhammad’s emigration has been summarized. In the first part of the study, it has been mentioned how the subject of emigration has been used in different periods of our literature. In the second part of the study, the individual or departmental examples of in verse migrationbooks have been introduced. The third part of the study contains the analysis and text publication of mesnevi named Hicret-i Habîb-i Rabbü’l-Âlemîn which is the one of the most important examples of the genre. This study focuses on the in verse migrationbooks which is mentioned in our literary history sources but which is not evaluated before in a whole. The aim of the study is to contribute to the researchers who spending hours on religious-literary genres and to the readers who want to remember once again as a verse the migration of Hz. Muhammed.