PANCAR ŞEKERİ SANAYİLERİNİN DÜNYADAKİ GELİŞİMİ VE ALPULLU ŞEKER FABRİKASI ÖRNEĞİ

Abstract

Tarihsel olarak önemli olan kamış yerine, Andraeas Sigismond Marggraf pancardan şekeri keşfetti. Ticari potansiyeline rağmen Napolyon Savaşlarına kadar, pancar şekeri elli yıl boyunca girişimcilerin dikkatini çekmedi. Fakat sonrasında savaş ve ticaret zorlukları sebebiyle, pancar şekeri üretimi Kıta Avrupa'sında hızla yayıldı. Fransa, Almanya ve Avusturya'dan sonra, pancar şekeri Atlantik'i aşıp ABD'ye ulaştı. 19. Yüzyıldan 1930'lara kadar, pancar ve kamış şekeri arasındaki rekabet sürekli devam etti. Bu şiddetli rekabette bazen pancar ve bazen ise kamış başarılı oldu. Türkiye'ye gelince iklimsel ve coğrafi şartlar dolayısıyla, yeni kurulan şeker sanayisi şeker pancarı üzerine inşa edildi. Türk hükümeti yeni girişimcileri şeker sanayisine çekmek için, destekleyici kanunları yürürlüğe soktu. Hükümetin cesaretlendirici bu tavrı sonrası, Mehmet Şakir Kesebir ve arkadaşları Alpullu Şeker Fabrikasını inşa etmek ve işletmek için 1925'te bir şirket kurdular. Fabrika Alman teknolojisiyle inşa edildi. Trakyalı çiftçiler hammadde ihtiyacını sağlamak için, şeker pancarı yetiştirilmesi için eğitildiler. Bu yeni fakat kârlı olan ziraat tipi, Trakya köylüleri arasında hızlıca popüler oldu. Diğer yandan fabrika yönetimi yerel pazarda güçlü bir yer edinmeye çalıştı. On yıllık işletme sonrası, Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ'nin kuruluşuyla fabrika devletleştirildi.

Andraeas Sigismond Marggraf discovered sugar from beet, instead of historically important cane. Although commercial potential; beet sugar did not attract attention of entrepreneurs for fifty years, up until to Napoleonic Wars. But later, due to the war and commerce difficulties, beet sugar production was rapidly spread in Continental Europe. After France, Germany and Austria, beet sugar crossed Atlantic and reached USA. From the middle of 19th century up to 1930's, competition in between beet and cane sugar continuously lasted. In this fierce competition, sometimes beet and sometimes cane became successful. As to Turkey, newly establishing sugar industry was founded over sugar beet, because of climatic and geographic conditions. Turkish government enacted supporting laws to promote new entrepreneurs to sugar industry. With encouraging attitude of government, Mehmet Şakir Kesebir and his friends founded a company to build and manage Alpullu Sugar Factory in 1925. Factory was established with German technology. Thracian peasants were educated for cultivation of sugar beet to supply raw material needs. This new but profitable agriculture type was quickly become popular among Thracian villagers. On the other hand, factory management tried to attain a strong place in local market. After ten years operation, factory was nationalized by establishment of Turkish Sugar Industries Incorporation.