OSMANLIDA BİR YENİDEN YAPILANMA HAMLESİ: NİZÂM-I CEDÎT VE KABAKÇI DARBESİ

Abstract

Osmanlı İmparatorluğu, Batının uzun yıllar erişemediği medeniyeti yıllar önce kurmuş ve başarı ile sürdürmüştür. Ancak başlangıçtaki bu parlak gidiş sonuna kadar devam etmemiştir. Duraklama, gerileme ve çöküş dönemleri dolayısı ile Osmanlı medeniyeti söz konusu üstün vasıflarından önemli ölçüde uzaklaşmıştır. Duraklama ve gerileme gerçeği buna karşı tedbirler geliştirilmesi ihtiyacını ortaya çıkarmış olduğundan bazı son dönem Osmanlı padişahları neredeyse tüm mesailerini değişim ve yenileşme teşebbüslerine tahsis etmişlerdir. Başlangıç itibariyle değişim ve yenileşmenin ana hedefi eski ihtişamı geri getirmek iken, ilerleyen zamanlarda bunun yerini Batıyı yakalama arzusu almıştır. İster eski ihtişamı geri getirmek niyetiyle ortaya çıkmış olsun, isterse Batıyı yakalamayı hedeflesin, girişilen bu reform hareketlerinin ortak kaderi başarısızlık olmuştur. Tümü bir darbe ile sonlandırılmıştır. Belli hedefler yakalanmış olsa da Osmanlı toplumu toptan değişim ve dönüşüm hamlesini bir türlü tam olarak gerçekleştirememiştir. Bunun için Cumhuriyetin ilanını beklemek durumunda kalmıştır. Osmanlı değişim ve yenileşme hareketlerinin en önemlisi hiç şüphesiz Nizâm-ı Cedîd'tir. Sultan III. Selim tarafından başlatılmış ve uygulamaya konulmuş olan bu hareket, planlı bir yeniden yapılanma hamlesidir. Nizâm-ı Cedîd geçmişte başarısız olan önemli değişim hareketlerini de örnek alarak, çok dikkatli, gizli ve planlı hareket etmiş, ancak öncekiler ile aynı kaderi paylaşmaktan kurtulamamıştır. Dikkatli planlama, iyi organize gibi üstün vasıflarına rağmen o da başarısız olmuştur

Ottoman Empire founded and sustained a civilisation which the West couldn’t reach years ago. But brilliant performance at the beginning didn’t keep on up to the end. Ottoman civilisation lost its outstanding features considerably due to periods of stagnation, decline and dissolution. Some of the last Ottoman Sultans almost spent all their time for initiatives of change and reformation because facts of stagnation and decline needed precautions. While the main aim of change and reformation was initially to bring back the old magnificence, it converted into the aspiration to keep up with the West. Common destinies of these reformation movements became failure whether their aim was to bring back the old magnificence or to keep up with the West. All them were brought to an end by a coup d’etat. Ottoman society couldn’t thoroughly realize its aim of total change and transformation in any way although it achieved some goals. It had to wait for the declaration of Republic to be successful. The most significant one of the change and reformation movements was undoubtedly Nizam-i Djedid. This movement which was commenced and put into effect by Sultan Selim III was a planned reconstruction movement. Nizam-i Djedid was organized in a careful, confidential and planned way by considering the prominent change movements which failed in the past. But it was unable to escape from the same fate as old ones. It failed in spite of its superior characteristics such as carefull planning and well organizing