BÜYÜK SELÇUKLULAR DÖNEMİNDE HORASAN’DA TARIM VE HAYVANCILIK

Abstract

Ortaçağ İslam beldelerinde olduğu gibi Horasan bölgesinde de ekonominin dayandığı önemli sacayakları ticaret ile birlikte tarım ve hayvancılıktı. Bu gerçeklik, Büyük Selçuklu Devleti'nin bölgedeki hâkimiyeti boyunca da tabiatıyla devam etmiştir. Bu dönemde, Horasan'da gerçekleştirilen tarım faaliyetinin vazgeçilmez hammaddesi olan toprağın hem yönetimi hem de sistematik olarak işlenmesi anlamına gelen İktâ sistemi yürürlüğe girmiştir. Bunun yanında Büyük Selçuklu idarecileri Horasan'da tarımın gelişmesi adına kendilerinden önceki idareler tarafından yaptırılmış olan sulama kanallarına sahip çıkmışlar, onların bakımlarını yapmışlar, gerekli gördükleri yerlerde ise yeni sulama kanalları açmışlardır. Selçuklular tarım ve hayvancılık ürünlerinin alım satımı da dâhil ticaretin her türüne önem verdikleri için Horasan'daki ticaret yollarına, kervanların ve diğer yolcuların yollarını kaybetme ihtimallerinin yüksek olduğu çöllere işaret kuleleri inşa ettirmişlerdir. Öte yandan özellikle çöllerden geçen ticaret yolları üzerinde kervanların su ihtiyacını karşılamak için göletler ve kuyular inşa oluşturulmuştur. Bütün bu icraatların da sağlamış olduğu olumlu etkiler çerçevesinde sürdürülen tarım ve hayvancılık faaliyetleri neticesinde elde edilen ürünler yöre insanı tarafından tüketildiği gibi diğer bölgelere de ihraç edilmekte dolayısıyla bölge ekonomisine büyük katkı sağlamaktaydı. Bununla birlikte bu ürünlerin hem iç piyasaya arzı hem de ihracat yoluyla dış piyasaya arzı ile ticarî yaşamda da büyük canlılıklar yaşanmaktaydı. Biz bu çalışmamızda Horasan ekonomisi için bu kadar önemli bir mevkide olan tarım ve hayvancılık sektörünü her yönü ile incelemeyi hedeflemekteyiz. Bu bağlamda bölgenin iklimi, yeryüzü şekli, ekim yapılan arazilerin durumları ve sulanma biçimleri, yetiştirilen tarım ürünleri, hayvancılığın durumu, gerek tarım gerekse de hayvancılık alanlarında üretilen ürünlerin pazarlanma yöntemleri ve yerleri hakkında bilgiler vermeyi amaçlamaktayız. Çalışmamızın bu konuya ilgi duyan araştırmacılar için faydalı bir referans olmasını ümit etmekteyiz

The trivet which was based on the important fundamentals of the economy was with trade agriculture and livestock in the Khurasan region as well as the towns of medieval Islam. This reality naturally continued along dominance of the Great Saljuqids Empire in the region. During this period Iktâ system came into force. İkta refers to both systematic cultivation and management of land that is an indispensable raw material of agriculture in Khurasan. Besides, Great Saljuqids rulers had protected irrigation channels which were built by the administrations before them on behalf of development of agriculture. They also had maintained this irrigation channels and in case of necessary they had opened new irrigation channels. As Saljuqids had attached importance to each type of trade including trading of agricultural and livestock products They had been built signal towers on trade routes and the deserts that are places where there are high probabilities of losing passengers' way in Khurasan. On the other hand, ponds and wells had been built especially on the trade routes passing through desert; mail stations, caravanserais, police stations had been established. Obtained agricultural and livestock products as a result of Activities within the framework of the ongoing positive effects of agriculture and livestock were exported to other regions as they were consumed by local people. Therefore, the region's economy was improving. In addition to offer both these products to the domestic market and foreign markets through export also was providing The viability of large in commercial life. In this study we aim to examine every aspect of agriculture and livestock sector which are located on so important for the economy of Khurasan. In this context, We aim to provide information about the region's climate, landform, forms of land cultivation and watering conditions, agricultural products, livestock status, marketing methods and locations of both the agriculture and animal products. We hope that our work is a useful reference for researchers who are interested in this topic