EDEBİYATIMIZDA MANZUM MENÂKIBNÂME TÜRÜNÜN BİLİNEN SON ÖRNEĞİ: ÂŞIK MOLLA RAHÎM’İN “ABDÜLKÂDİR-İ GEYLÂNÎ HAZRETLERİ” ADLI ESERİ

Abstract

İslâmî Türk edebiyatındaki dinî-edebî türlerin çoğu dilin hem öğreticilik fonksiyonu hem de estetik yaşantı uyandırma fonksiyonu ile kaleme alınmış eserlerden oluşur. Bu türlerden biri de edebiyat yanında din, tasavvuf, tarih ve folklor açısından da önemli olan menâkıbnâmelerdir. Mensur, manzum, mensur-manzum karışık hâlde kaleme alınmış olan bu türdeki eserler başta dinî-tasavvufî şahsiyetler olmak üzere çeşitli meslek gruplarına ait kişiler ile bunların aileleri hakkında yazılmış biyografik eserlerdir. Bu eserlerde, şahısların hayat hikâyelerine, kerâmetlerine, başlarından geçen önemli olaylara ve zaman zaman da ruhî-fizikî özelliklerine (hilye) yer verilmiştir. Edebiyatımızdaki manzum menakıbnâmelerin sayısı otuzun üzerindedir. Bu tür eserin bilinen son örneği Abdülkâdir-i Geylânî Hazretleri adlı mesnevîsiyle Âşık Molla Rahîm’e aittir. Bu çalışma, XX. yüzyılın ortalarında kaleme alınan bu menâkıbnâme üzerinde bir değerlendirme yapmak için kaleme alınmıştır. Çalışma giriş ve onu takip eden üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde menâkıbnâme türünün tanımı, gelişimi ve öneminden bahsedilmiş; birinci bölümde edebiyatımızdaki manzum menâkıbnâmeler hakkında bilgi verilmiş; ikinci bölümde Abdülkâdir-i Geylânî ile ilgili yazılmış menkıbelerden söz edilmiş; üçüncü bölümde ise Abdülkâdir-i Geylânî Hazretleri adlı eser müellifi, yazılış sebebi, dil ve üslup özellikleri, şekil ve muhteva özellikleri bakımından incelenmiştir. Çalışmayla, diğer manzum örneklerinden farklı olarak hece ölçüsüyle kaleme alınan bir menâkıbnâmeyi konuyla ilgilenen araştırmacılara ve Abdülkâdir-i Geylânî’nin hayatını ve kerâmetlerini farklı bir üslupla okumak isteyenlere tanıtmak amaçlanmıştır.

Most of the religious-literary genres in Islamic Turkish literature consist of the works written with both the teaching function and the function of evoking aesthetic experience of the language. One of these species is menâkıbnâmeler which is important in terms of literature, religion, mysticism, history and folklore. This type of works written prose, verse, prose-verse mixed are biographical works written about the religious-sufistic personalities, people belonging to various occupational groups and their families. These works include life stories, miracles, important events and sometimes spiritual-physical features (hilye) of the persons. The number of verse menaqıpnames in our literature is over thirty. The last known example of this work belongs to Aşık Molla Rahim with his mesnevi named Abdulkadir Geylani Hazretleri. This study has been written in order to make an evaluation on this menaqıpname written in the middle of the 20th century. The study consists of the tntroduction and the three sections following its. In the introduction, the definition, development and importance of menaqıpnames have been mentioned. In the first chapter, information about verse menaqıpnames in our literature is given. In the third chapter, the the work named “Abdülkadir Geylani Hazretleri” is examined in terms of author, reason of writing, language and style features, shape and content properties. In this study, it is aimed to introduce the menaqıpname written by syllabic meter unlike the other poem samples to the researchers interested in the subject and the people who want to read the life story and miracles of Abdülkadir-i Geylani with the different style.