Kant’ta Özgürlük Fikri Ekseninde Amaçlar Krallığı

Abstract

Kant, Pratik Aklın Eleştirisi adlı metninde, pratik kullanılışındaki akıl için temel problemin, saf aklın kendi başına istemeyi belirlemeye yeterli olup olmadığı ile ilgili olduğunu ifade eder. Buna göre, saf akıl, hiçbir duyguyu varsaymaksızın, yani, her zaman ilkelerin emprik koşulu olan arzulama yetisinin içeriği olarak hoşlanma ve hoşlanmama temsilleri olmaksızın, istemeyi pratik kuralın sırf biçimiyle belirleyebilmelidir. Bu çerçevede, yasanın sırf biçimi yalnızca akıl tarafından tasarlanabileceğine, bu nedenle de duyuların bir nesnesi olmadığına göre, istemeyi belirleyen neden olarak yasanın biçiminin temsili, doğadaki olayları nedensellik yasasına göre belirleyen bütün nedenlerden farklıdır. Böyle bir bağımsızlığın adı ise, transendental anlamda “özgürlük”tür. Ancak öte taraftan özgür bir isteme, yasanın içeriğinden bağımsız olmakla birlikte, yine de yasada bir belirleme nedeni bulmalıdır. Bu açıdan yasa koyucu biçim, istemenin belirlenme nedenini oluşturabilecek tek şey olarak karşımıza çıkar ve Kant’a göre aklın pratik kullanımının temel yasası, “öyle eyle ki, senin istemenin maksimi, hep aynı zamanda genel bir yasamanın ilkesi olarak geçerli olsun” şeklinde formüle edilir. Şimdi, özgür olma olanağının farkına varan ve bu olanağı da kişi olarak gerçekleştirebilme cesaretini gösteren insan, yeni bir fikir ile karşı karşıya kalmaktadır. Bu fikir, kişinin kendisini ve eylemlerini yargılayabilmek için her akıl sahibi varlığın istemesinin bütün maksimleri aracılığıyla kendini genel yasa koyucu olarak görmesini gerektiren bir akıl sahibi varlık kavramı olarak bir “amaçlar krallığı” kavramına götürür. Bu bağlamdaki krallık ise, “çeşitli akıl sahibi varlıkların, ortak yasalar aracılığıyla kurulan sistematik birliği”dir. Bildirimizde, “özgürlük” ve “amaçlar krallığı” kavramlarının günümüz toplumsal problemlerini çözmeye yönelik imkânlarını tartışacağız.