Ekonomide Kurumsallaşmaya Örnek Olarak Safevi Devlet Teşkilatında Baş Zarrablık ve Muayyerlik

Abstract

İran coğrafyası, tarih boyunca medeniyetlerin doğuş noktası olarak kabul edilen Mezopotamya ile teması ve sık kullanılan yolların üzerinde bulunması nedeniyle canlı bir ekonomik merkez olagelmiştir. Savaş unsuru, yeryüzündeki eş zamanlı farklı toplumların birbirini tanımasında son derece etkili olurken farklı kültürlerin maddi ögelerinin taraflarca taklit edilmesi ya da ne amaçla yapıldığının öğrenilmesiyle birlikte insanlığın temel faaliyetlerinden olan ticaret de kültürlerarası alışverişin bir sonucu olarak vazgeçilemez hâle gelmişti. İlkel takas usulü, ticaretin ihtiyaca söz konusu olan emtiayı talep eden ve arz eden arasında bir aracı olarak zamanla bir geçim kaynağına dönüşmesi sonucunda eskiçağlardan itibaren yerini alternatif olarak paraya bıraktı. Bu yeni değişim aracı sahip olduğu değerle her yerde bir şekilde işe yaraması, bir son kullanma tarihinin olmaması avantajıyla giderek yaygınlaştı ve vazgeçilmez hâle geldi. Nakit dolaşımının sağlanması ve devlet giderlerinin karşılanması için her ülkede ihtiyaç olan madenin sağlanması bilhassa büyük ticari merkezlerde ve liman şehirlerinde hazır sıcak nakit kaynağı olarak darphanelerin ve darphanedeki işlemleri gerçekleştiren tecrübeli elemanların oluşumuna zemin hazırladı. Bu makalede tarihî süreçte İran’daki darphanelerin işleyişinden yola çıkılarak Safeviler Döneminde zarrablık ya da zarrabibaşılık adı verilen darphane müdürlüğü görevinin kapsamı, yetki sınırı ve yetki aşımı durumunda cezai uygulamalar çerçevesinde dönemin ana kaynakları ışığında örneklerle ele alınacaktır.

Throughout history, Iran, by means of its strict geographical contacts with Mesopotamia where the origin of civilizations has been a lively economic centre. War, as an effective element on different synchronous cultures to know each other led societies to imitate one another’s material items or understand the purpose of their outputs. As a result of inter cultural marketing traffic, trade has been a must between countries. Since late antiquity, primitive barter method which was widely used by both seller and buyer for centuries, as a consequence of changing intentions of commerce gave way to cash as an alternative. This new changing intermediary method, with the advantages of its value like being valid no matter where and not having an expiration date was gradually became prevalent and indispensable in trade. The need to supply currency for trade and government expenditures caused the foundation of more silver or gold mines for cash. This need and supply, especially in the centres where closed to international trade centres and ports end up with the foundation of mints as a ready hot money flow source. Professionalization of these mints through all over the country, laid the groundwork for some experts in the mints as employee. In this article, by considering the function of mints in Iran in historical period, the position of the owner or renter of mint, who named as “zarrabibashi” will be analyed with the definition of his job, authorization and criminal sanctions in case of power exceeding with the examples, under the light of primary sources and research studies.