GÜMÜŞHANE YÖRESİNDE TÜRK KOZMOLOJİSİNİN VE ESKİ TÜRK İNANCININ İZLERİ

Abstract

Bu çalışmada, Merkez Gümüşhane ve ilçelerinde eski Türk inançlarının kültürel bir belirleyici olup olmadığını ortaya koymak amaçlanmıştır. Eski çağlarda, tabiatüstü güçlere hayranlık duyulduğu, Türklerin İslamiyet’le tanışmadan önce Gök Tanrı inancına sahip olduğu ve Türkler üzerinde Şamanizm’in etkisi bilinmektedir. Bu bilgilere dayanarak, Gümüşhane’de geçmişten günümüze gelen eski Türk inanışlarının sürdürülür olup olmadığını araştırmak için nitel araştırma yöntemlerinden görüşme tekniği kullanılmıştır. Araştırmada, Gümüşhane yöresinde nazardan korunma yolları, ateş ve ocak kültleri, ağaç kültü, su pınarları ve nehirler ile ilgili inanışlar ve uygulamaların yanı sıra kargalardan haber bekleme, yerin altındaki öküz ve balık, kapı eşiğine oturanın çarpılacağı veya uğursuzluğa uğrayacağı ile cenaze ve yas törenlerindeki bazı inanışlar ve uygulamalar başlıklar halinde incelenmiştir ve bu gün, Gümüşhane yöresinde yaygın birçok inanışın, gelenek ve göreneğin eski Türk inancı ile bağlantılı olduğu tespit edilmiştir. Çalışmadan elde edilen verilerin, eski Türk halklarının kültürleri ve aile yapıları ile ilgilenen, ayrıca Gümüşhane ilinin kültürel yapısını ve bu çerçevede tarihsel gelişimini araştıran konunun uzmanlarına önemli katkıda bulunacağı düşünülmektedir.

This work aims to analyse whether old Turkish beliefs are cultural determinant in Gumushane and its districts. In old ages, it is known that Turks believed in the Sky God (Tengri) under Shamanism religion before they met Islam and they admired supernatural powers. It was preferred interview among qualitative research methods in order to examine if old Turkish beliefs from past to present day are still in existence based on the knowledge mentioned above. In this work, prevention methods against the evil eye, fire and fireplace cults, tree cult, beliefs and practices about fountains and rivers as well as expect news from crows, ox and fish under the ground, bad luck for the one who sits over the threshold, some beliefs and rituals relating to funeral ceremony and grief were analysed under headings. The findings suggest that many widespread beliefs, customs and traditions in the province of Gumushane today are related to the old Turkish belief. It is thought that the datas achieved from this work would make a significant contribution to the researches which will examine cultural structures of old Turkish people and families besides cultural structures and history of Gumushane province.