DERT SÖZÜNÜN KÖKENİ

Abstract

Araştırmacılar Dedem Korkut Kitabı’nın Dresden nüshasında geçen bir sözcüğü fir?? biçiminde okumuşlardır. Oysa söz konusu sözcüğün ilk harfi f değil de t okunacak biçimde yazılmıştır. Dolayısıyla fira? değil de tara? olarak okunması gerekiyor. Söz konusu sözcüğün anlamlandırılmasıyla ilgili de sorun vardır. Araştırmacılar, firak biçiminde okudukları sözcüğe ayrılık acısı anlamı vermişlerdir. Oysa firak, hiçbir kaynakta ayrılık acısı anlamında geçmez. Arapça bir sözcük olan fir?? (<fer??), bütün kaynaklarda ayrılık anlamında kullanılmıştır. Bu inceleme söz konusu sözcüğün fira? değil de tara? biçiminde okunması gerektiğini savunmaktadır. Ancak Dedem Korkut Kitabı’nda t ile başlayan kalın ünlülü Türkçe sözcükler, kalın ?a ? ile yazılır. Oysa bu sözcük kalın ünlülü olduğu halde ince te ? ile yazılmıştır. Bu incelemede kalın ünlülü olan tara? sözcüğünün neden ince te ? ile yazıldığı sorununa da açıklık getirilmektedir. Bu açıklamaya göre kalın ünlülü olduğu halde ince te ? ile yazılan örnekler, Farsça kaynaklarda geçen Türkçe kökenli sözcüklerdir. Öyleyse ? ile yazılan tara? sözcüğünün de bir kökteşinin Farsça kaynaklarda bulunması gerekiyor. Bu inceleme Türkçe tara? ile Farsça derd “dert” sözlerinin kökteş olduğu, her ikisinin de Türkçe tar “dar” kökünden çıktığı olasılığı üzerinde duruyor. Özellikle tara? ile kökteş olduğu düşünülen Eski Türkçe tark “sıkıntı” ve Pehlevice dert“sıkıntı” arasındaki ses ve anlam ilişkisi bunların kökteş olduğunu kanıtlayacak niteliktedir.

Researchers read a word as “fir??” in the Book of Dede Korkut in the Dresden manuscript. But the first letter of the word in question was written “? “to be pronounced, not “? .“So the word should be pronounced as “tara?”, not “fira?”. And there is also a problem about the word to make sense of it. Researchers gave the meaning of “the pain of separation” to the word they read as “firak”. But the word “firak” is not rendered as “the pain of separation” in any sources. An Arabic word “fir?? (< fer??)” has been used in the sense of “separation” in all sources. This examination asserts that the word should be read as “tara?”, not “fira?”. In the Book of Dede Korkut, Turkis words with back vowel beginning with “? “are written with “ ? .“ However, this word, although with back vowel, is written with ” ? .“In this study, it has been examined why the word “tara?” with back vowel is written with ”? .“According to this explanation, the samples written with ”? “although they are with back vowel, are Turkish words that are seen in Persian sources. So a cognate of the word “tara?” written with ” ? “should also exist in Persian sources. This article focuses on the possibility that Turkish word “tar??” and Persian word “dert” are cognates and both of them come from the same Turkish root “tar”/ “dar”. And especially the sound and meaning relationship between Old Turkish “tark” (grievance) and Middle Persian “dert” (grievance) that are thought to be cognates with “tarak”, have adequate evidence to prove that they are cognates.