Kur'ân'da a-d-v kökü ve mu'tedi kelimesinin semantik açıdan incelenmesi

Abstract

Bu tez çalışmasında Kur'ân'ın önemli kavramlarından olan mu'tedi kelimesi ele alınmıştır. Bu kelimenin kökü araştırılmış, bu kökten müştak olan isim ve fiiller Arapça sözlüklerden istifade edilerek semantik analizi yapılmıştır. Mu'tedi kelimesinin anlam sahasını net olarak belirlemek için ayriyeten yakın ve uzak anlamlı sözcükler ele alınmıştır. Ayrıca a-d-v kökü ve türevlerinin Kur'ân'da kullanıldığı manalar ortaya çıkarılmıştır. Kur'ân-ı Kerîm'de a-d-v kökü ve mu'tedi kelimesi birçok hususta haddi aşmayı ifade eden anlam yelpazesinde kullanılmıştır. Mu'tedi kelimesinin temel anlamı haddi aşmaktır. Sözlüklerde saldırgan, zulmeden, haddi aşan, aşırı giden, zalim ve hakkı çiğneyen gibi manalarda kullanılmıştır. Dini terim olarak ise Allah'ın kulları için belirlediği sınırları yani hudûdullahı tecavüz etmek ve ilahi emirleri çiğnemek manasına gelmektedir. Ameli hususlarda haddi aşmayı ifade etmek için kullanıldığı gibi inanç hususlarındaki haddi aşmayı ifade etmek için de kullanılmıştır. Kur'ân'da küfür, şirk ve hak dine karşı isyan niteliğinde olan tutum, davranış ve fiiller mu'tedi kelimesiyle ifade edilmiştir. Yine Kur'ân'da Allah'ın sınırlarını koruyanlar övülmüş ve mükâfat va'dedilmiştir. Sınırlara tecavüz edenler ise yerilmiştir. Mu'tedinin anlamını belirlemek noktasında önemli bir yere sahip olan haddi aşan insanların nitelikleri ve onları haddi aşmaya götüren unsurlar âyetler bağlamında irdelenmiştir. Kur'an'da haddi aşanların hiçbir zaman cezasız kalmadıkları, onlara mutlaka bir ceza verileceği bildirilmiştir. Bu bağlamda dünyada ve ahirette verilen cezalar, ilgili âyetlerden tespit edilmiştir. İnsan, ahirette ebedi bir ceza ile karşılaşmamak için inanç alanında hak dinin sınırlarını öncelikli olarak dikkate almalı ve haddi aşmamalıdır. Bir diğer ifade ile itidal üzere olmalıdır.

The current dissertation has taken into consideration mu'tedi which is one of the most significant concepts of Qur'an. The roots of the term has been examined, the words that derived from the concept has also been examined within their semantic roles by the help of the Arabic Dictionaries. In order to have a better understanding of the domain of meaning of the term we also handled with the words thst have either close or distant meaning with mu'tedi. Besides, the root of 'a,d,v' and its derivations that are used in the Qur'an has been revealed. The root 'a,d,v' and word mu'tedi has been mostly been used with the meaning of 'being excessive' or so in the Qur'an. In general, the term mu'tedi means 'being excessive'. It is used as persecuting, offensive, exorbitant, being excessive, cruel and overriding within the dictionaries. Theologically, it means being excessive and exceeding the limits that God has identified for his subjects and violating the holly rules. It is both used to point the excessive deeds and issues that people become exorbitantly related to faith. The behaviours and attitudes that represent blasphemy, shirk, and rebellion in Qur'an are being uttered with the term mu'tedi. Once again, in Qur'an the ones that preserve the limits that God has identified are being praised and promised with reward, on the other hand the ones who overstepped are being scolded. Excessive people have a significant place on the process of putting forth the meaning of mu'tedi. Thus, we examined the features and the reasons of their excessiveness by referring the verses from Qur'an. Within this context, it is revealed that the ones who become excessive never stay unpunished, even they got their punishments both within and afterlife has been revealed within the scope of the verses. In another saying, the man should be about moderation. Man should be careful about the limitations that are being identified by God and should not be excessive in order not to be punished in the afterlife.