Manas Destanında kadın algısı

Abstract

Destanlar, içerisinde barındırdığı yüzyıllardır süre gelen gelenek ve görenekleri aktarmasından dolayısı bir toplumun anlaşılmasında oldukça önemlidir. Uzun bir sözlü aktarım döneminden sonra yazıya geçirilen destanların oluşum sürecinde en önemli unsur, o destana konu olacak bir olayın meydana gelmiş olmasıdır. Türkler oluşturmuş olduğu yüksek medeniyet ve kültür nedeniyle destan açısından zengin bir millettir. Türk destanları genel olarak İslamiyet öncesi destanlar ve İslami dönem destanlar olarak sınıflandırılmıştır. Kırgız Türklerinin, Manas Destanı ile Türk kültürüne büyük katkıları olmuştur. Kırgızlar en eski Türk boylarından birini teşkil etmeleri nedeniyle Türk siyasi, sosyal ve kültürel hayatı hakkında bilgi sahibi olmamıza olanak sağlamışlardır. İslamiyet öncesi dönemde Türk kadınlarının sosyal ve siyasi hayatta oldukça aktif ve etkili olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla bu dönemde kadınların aile idaresinde ve devlet yönetiminde söz sahibi oldukları anlaşılmaktadır. İslamiyetin etkisiyle bu durum kültür açısından bazı değişikliklere uğramış olsa da devam etmiştir. Bu durumun en açıklayıcı örneği Kırgız Türkleridir. Manas Destanı incelendiğinde Kırgızların kadına vermiş olduğu önem ortaya çıkmaktadır. Manas Destanı içerisinde kadınlar sadece çocuk doğurmak ve onlarla ilgilenmekle sınırlandırılmamıştır. Onların toplum hayatının her alanında yer aldıkları görülmektedir. Kadınların sosyal hayatın dışında ata binip ok kullandıkları, gerektiğinde yurtlarını korumak için çarpışmaya girdikleri ve bunun için lazım olan silah kullanma becerisine sahip oldukları tespit edilmiştir. Manas Destanı'ndaki kadın tiplerinden Türk kültüründe kadına verilen değerin Kırgız Türklerinde de var olduğu anlaşılmaktadır.

Epics are very important in understanding a society due to the transference of the traditions and customs that they contain for centuries. The most important element in the formation of epics that were written down after a long verbal transmission period is the occurrence of an event that will be the subject of that epic. Turks are a rich nation in terms of epic because of the high civilization and culture they created. Turkish epics are generally classified as pre-Islamic epics and Islamic epics. Kyrgyz Turks made great contributions to Turkish culture with the Manas Epic. Since the Kyrgyz constitute one of the oldest Turkish tribes, they have enabled us to learn about Turkish political, social and cultural life. It appears that Turkish women were very active and influential in social and political life in the pre-Islamic period. Therefore, it is understood that women had a say in the family administration and the state administration in this period. Although this situation underwent some changes in terms of culture under the influence of Islam, it continued. The most explanatory example of this situation is the Kyrgyz Turks. When the Manas Epic is examined, the importance given to women by the Kyrgyz becomes clear. In the Manas Epic, women are not limited to just giving birth to children and taking care of them. It is seen that they take part in all areas of social life. It has been determined that, outside of social life, women ride horses and use arrows, fight to protect their homeland when necessary, and have the skills to use weapons required for this. It is understood from the female types in the Manas Epic that the value given to women in Turkish culture is also present in the Kyrgyz Turks.