Afete hazırlık davranışlarına etki eden inanç, değer ve tutum faktörlerinin incelenmesi: İzmir ili örneği

Abstract

Afetler açısından riskli ülkelerden olan Türkiye'de yapılan mevzuat değişiklikleri, kurulan sistemler, yürütülen eğitim kampanyaları ile güvenlik açığını ortadan kaldırmak adına yapılan çalışmalar süreklilik arz etmesine rağmen toplumda kendi değer yargıları çerçevesinde oluşturulmuş bir afet hazırlığının eksikliği kendini göstermektedir. Bu bağlamda bu araştırmanın amacı afet hazırlık davranışlarına etki ettiği varsayılan değer, inanç ve tutum değişkenleri arasındaki ilişkiyi ortaya koyan yapısal bir model oluşturmak ve bu modeli test ederek afet yöneticileri ve paydaşlarına gerekli olan bilgiyi sağlamaktır. Çalışmaya İzmir ilinde ikamet eden 18 yaş ve üzeri bireylerden basit seçkisiz örnekleme metodu kullanılarak belirlenen 800 kişi dahil edilmiştir. Veri toplama aracı olarak; demografik özellikler (10 soru), "Afet Hazırlık İnançları" (3 alt faktör 10 soru) "Afet Hazırlık Değerleri" (8 soru), "Afet Hazırlık Tutumları" (2 alt faktör 11 soru) ve "Afet Hazırlık Davranışları" (20 soru) olmak üzere 5 bölümden oluşan anket formu kullanılmıştır. Araştırma soruları 5'li Likert ölçeği ile değerlendirilmiştir. Araştırma kapsamında açımlayıcı faktör analizi ve güvenilirlik analizlerinde SPSS 21.0, ölçüm modelinin oluşturulması, yapısal eşitlik modelinin test edilmesi, uyum indekslerinin belirlenmesi ve doğrudan-dolaylı etkilerin tespit edilmesinde AMOS 24.0 programı kullanılmıştır. Çalışma sonuçları afet hazırlık inançlarının afet hazırlık değerleri, afet hazırlık tutumları ve afet hazırlık davranışlarını doğrudan pozitif yönde etkilediğini; afet hazırlık değerlerinin afet hazırlık davranışlarını doğrudan ve dolaylı olarak pozitif yönde etkilediğini; afet hazırlık tutumlarının (bilişsel, duyuşsal) afet hazırlık davranışlarını pozitif yönde doğrudan veya dolaylı yönde etkilemediğini göstermiştir. Araştırma sonuçlarına dayanarak afet hazırlık davranışlarında köklü değişiklikler yapılarak toplumda bir afet kültürünün oluşturulup yaygınlaştırılması önerilmektedir.

In Turkey, which is one of the risky countries in the event of disasters, although the studies written in the legislation, established systems, educational campaigns and efforts to eliminate the security gap are continuous, a disaster preparedness deficiency created within the framework of their own value judgments manifests itself in society. In this context, the purpose of this study is to create a model that reveals the relationship with the variables of values, beliefs and attitudes in the domain of disaster preparedness behaviors and to provide what is necessary to disaster managers and stakeholders by testing this model. 800 people, including the simple random sampling method, were included in the study from individuals aged 18 and over residing in the city of İzmir. As a data collection tool, demographic characteristics (10 questions), "Disaster Preparedness Beliefs" (3 sub-factors 10 questions) "Disaster Preparedness Values" (8 questions), "Disaster Preparedness Attitudes" (2 sub 11 questions) and "Disaster Preparedness Behaviors" (20 questions) the questionnaire form was used, consisting of 5 parts. Research questions were evaluated with a 5-point Likert scale. SPSS 21.0 is used in exploratory factor analysis and reliability analyzes, and AMOS 24.0 program is used to analyze the measurement model, the analysis structured equation model, create fit indices and determine direct-indirect effects. The results of the study showed that disaster preparedness beliefs directly positively affect disaster preparedness values, disaster preparedness attitudes and disaster preparedness behaviors; disaster preparedness values directly and indirectly affect disaster preparedness behaviors positively; showed that disaster preparedness attitudes (cognitive, affective) do not positively affect disaster preparedness behaviors directly or indirectly. Based on the results of the research, it is recommended to make a rooted bridge in disaster behavior and to bring disaster culture and spread it in the society.