Ankara çayı dere yatağı çökellerinin jeokimyasal, izotopik özellikleri ve ağır metal içeriği

Abstract

Bu çalışmada, Ankara Çayı'nın dere yatağı sedimanlarının jeokimyasal ve izotopik özellikleri incelenerek, ağır metal içeriği ortaya konmuştur. Ankara Çayı dere yatağı çökelleri, jeokimyasal anlamda litarenit olarak sınıflandırılmıştır. İncelenen örneklerin ortalama kimyasal alterasyon indeksi (KAİ), plajioklaz alterasyon indeksi (PAİ) ve bileşimsel değişim indeksi (BDİ) değerleri sırasıyla 57.6, 57.3 ve 1.67 olarak hesaplanmıştır ve KAİ ile ?18O izotop değerleri arasında herhangi bir korelasyon ilişkisi yoktur. Söz konusu çökellerde basit sedimanter döngü tarihi mevcuttur ve dolayısıyla dere yatağı çökellerinin jeokimyasal bileşeni kaynak alanındaki materyal bileşeninin hakimiyetindedir. İncelenen örneklerin ?18O, 143Nd/144Nd izotop ve negatif ?Nd(0) değerleri kıtasal kabukla benzerlik gösterdiği tespit edilmiştir. Buna rağmen dere havzasında karbonatlı kayaçların baskın olması, üst kıtasal kabuğa göre tükenmiş 87Sr/86Sr izotop değerlerine neden olduğunu akla getirmektedir. Dere yatağı çökelleri Ni, As, Pb, Cu, Zn, Co, Hg, Sb, Cd ve Bi gibi ağır metal içeriği bakımından zenginleşmiştir. Çalışılan çökelleri kirleten bu ağır metallerin, endüstriyel kökenli olduğu düşünülmektedir. Elde edilen veriler yorumlandığında; çalışma alanında yarı kurak-kurak iklim, zayıf-orta kimyasal ayrışma, zaman zaman yüksek tektonik aktivite ve yüksek erozyon olduğu, Ankara Çayı'nın aşındırmış olduğu kaynak kayaların muhtemelen ortaç-felsik bileşimde olduğu ve adı geçen çökellerin kimyasal olarak olgun olmadığı, ayrıca her geçen gün Ankara Çayı'nın endüstriyel kaynaklı olarak kirlendiği ortaya konulmuştur.

In this study, Geochemical and isotopic characteristics of the river bed sediments of Ankara Stream were studied and It demonstrated the heavy metal content of the sediments. Ankara Stream bed sediments are geochemically classified as lithic arenites. Average chemical index of alteration (KAİ), plagioclase index of alteration (PAİ) and index of compositional variability (BDİ) values are measured for studied samples as 57.6, 57.3 and 1.67, respectively and there is no correlation between KAİ and ?18O isotope values. Studied deposits were exposed to the simple sedimentary cycling history, which indicates that geochemical compositions of the sediments were dominated by the composition of source materials. ?18O, 143Nd/144Nd isotope and negative ?Nd(0) values of analyzed samples are similar to upper continental crust whereas 87Sr/86Sr isotope values are depleted to upper continental crust. This is because of the widespread carbonate rocks can be observed in the river basin. Heavy metal, such as Ni, As, Pb, Cu, Zn, Co, Hg, Sb, Cd and Bi, contents of river bed sediments are enrichment. It is understood that these heavy metals polluted studied sediments are industrial origin. When the data obtained reviewed likely low-to-moderate degNTE s of chemical weathering of these sediments indicate increased tectonic activity, increased erosion and semiarid to arid conditions in the studied area from a few hundred years to present. Ankara Stream bed deposits are derived from particle to intermedia – felsic sources and the sediments are chemically immature. Thus, these sediments are exposed to contamination from industrial sources day by day.