KULLANIMLAR VE DOYUMLAR YAKLAŞIMI BAĞLAMINDA X KUŞAĞININ SOSYAL MEDYA KULLANIMI: WHATSAPP ÖRNEĞİ

Abstract

İnsanlığın var oluşundan itibaren sürdürülen iletişimin temelinde istek ve gereksinimler yatmaktadır. İletişim ihtiyaçlarının giderilmesi noktasında insanların günümüz teknolojilerinde yaşanan gelişmelerden etkilendiği fark edilmiştir. Sonucunda teknolojik değişimler insan yaşamının bir parçası olmakla birlikte söz konusu durum bilim insanları tarafından da incelenmeye değer bir konu haline gelmiştir. İnternetin gelişimiyle bireylere özellikle mobil iletişim vasıtasıyla birden fazla yeni ve sosyal medya etkileşim ortamının sunulması, konuya ilişkin araştırmaların artmasına ve birbirinden farklı yaklaşımların varlığını beraberinde getirmiştir. Bunlardan biri olan ve ilk psikolog Elihu Katz tarafından geliştirilen “kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı” iletişim araçları ile ne yapıldığı sorusuna yönelmiştir. Adı geçen yaklaşım ekseninde başlangıçta geleneksel medya araçlarının, bugün ise internetin özelde de sosyal medyanın hangi ihtiyaçların doyumuna sebep olduğu üzerine araştırmalar yürütülmektedir. Bu çalışmada, bireylerin sosyal medya ortamına yönelimi ve bu ortamdan elde edilen doyumu tespit etmek amacıyla kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı tercih edilmiştir. 2009 yılında Jan Joum ve Brian Acton tarafından geliştirilen ve söz konusu araştırmaya konu edilen WhatsApp, insanların sıklıkla tercih ettiği anlık mesajlaşma, sesli-görüntülü konuşma ve paylaşım yapma platformudur. Her gün daha fazla insanın kullanmaya başladığı; ancak literatürde yeterli sayıda yer bulmayan bir iletişim kanalı olması nedeniyle çalışmada sosyal medya aracı olarak WhatsApp tercih edilmiştir. Araştırma evreni ise geleneksel medyanın gelişim evresinde büyüyen; fakat zamanla modern yaşamın getirilerine da ayak uydurma durumunda kalan 1965 ile 1980 arasındaki X kuşağına karşılık gelmektedir. Bilindiği üzere haber alma, iletişimde bulunma, sosyalleşme, yeniliklere uyum sağlama gibi amaçlarla sosyal medya yönelen X kuşağı, çalışmanın yazarları tarafından araştırmaya değer görülmüştür. Çalışmanın amacı doğrultusunda X kuşağında yer bulan bireylerin WhatsApp uygulamasına dair kullanım ve doyumları incelenmiştir. Araştırma evrenini temsil etmesi bakımından farklı medeni durum, eğitim seviyesi ve çocuk sayısına sahip 5 kadın ve 5 erkek olmak üzere toplamda 10 kişi ile gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşmelerde, katılımcıların WhatsApp’ı kullanma amacı ve sıklığı, dâhil olduğu zaman dilimi, bu platformun en beğendiği yönü ile yokluğunda yaşayabileceği eksiklik durumu ve sosyal yaşamına etkisi gibi doyumlar sorgulanmıştır. Sonuçta WhatsApp’ı daha çok aile ve yakınlarla iletişim kurma doğrultusunda kullanan X neslinin, kullanım ve doyumuna ilişkin çeşitli olumsuz koşullarda bile (sağlık, zaman, mesafeler vb.) iletişim ortamını kolaylık sağlama, bu platformun eksikliği halinde ise yalnızlaşma ve iletişim yoksunluğuna düşme fikrine yönelik bulgular elde edilmiştir. Bundan sonra yapılacak araştırmalarda söz konusu yaklaşımın farklı araştırma yöntemleri, iletişim ortamları ve kuşakların benimsenerek işlenmesi önerilmektedir.