Yozgat Efsaneleri Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Efsane, insanın var olmasıyla birlikte ortaya çıkarak gelişen ve yüzyıllardır dilden dile aktarılarak günümüze kadar ulaşan bir sözlü kültür unsudur. Zaman zaman gerçek dışı olsa da kimi zaman da yaşanmış olaylar sonucunda ortaya çıkan bir olgu olan efsane, bünyesinde gerçek olay ve kişileri de barındırmaktadır. Söz konusu olay ve kişiler, çoğunlukla inandırıcı ve olağanüstü özelliklere sahip olabilmektedirler. Efsaneler; kısa, yalın ve ağızdan ağıza aktarılan ve kaynaklarını geçmişte yaşanan olaylardan alması nedeniyle geçmiş ile günümüz arasında da kültürel bir köprünün kurulmasına vesile olmaktadırlar. Böylelikle efsaneler, sözlü kültür mirası olarak da değerlendirilmektedirler. Çalışmada Yozgat ilinde dünden bugüne anlatılagelen sözlü kültürün yansıtıcısı olan “Caminin Temelinin Sağlam Olması”, “Cumada Hazır Bulunma”, “Çamlık Söylencesi”, “Kızlar Kayası”, “Yozgat’ta Kış”, “Kral Kızı Hamamı”, “Kerkenes Dağı Efsanesi” gibi efsanelerde gerçekleşen iletişim durumları incelenmiştir. Böyle bir inceleme yapmadaki amaç ise; sözlü kültürün bir yansıtıcı olarak görev gören efsanelerin, ağızdan ağıza aktarılarak sözlü kültüre katkı sağlamanın yanı sıra kendi içlerinde de iletişimin doğrudan gerçekleştiğine dair ipuçlarını ortaya çıkartmaktır. Nitekim adı geçen efsanelerin ayrıntılı şekilde incelenmesiyle birlikte efsanelerde tek yönlü iletişimin varlığına rastlanmanın yanı sıra karşılıklı; yani yüz yüze iletişim ortamlarının gerçekleştiği bilgisine de ulaşılmıştır. Yozgat ilinde dilden dile aktarılarak günümüze kadar ulaşan söz konusu efsaneler, iletişim modelleri bağlamında değerlendirildiğinde gerek tek yönlü iletişim gerekse de çift yönlü iletişim modellerinin varlığının dikkat çektiği görülmektedir.