Hazîne-i Enderûn-ı Hümâyûn'dan Es-Seyyîd Mîr Mehmed İzzet'in hayatı ve Güfte Mecmuası'nın incelenmesi

Abstract

Osmanlı döneminde mûsikî ile uğraşan kişiler, makam ve usullerini ezberlerinde tuttukları güfteleri pratik olarak hatırlamak için güfte mecmualarını hazırlamışlardır. Her birinin makamını, bestekârlarını ve usullerini kayıt altına aldıkları güfte mecmualarını bir mûsikî ortamında eser icra edecekleri zaman bu mecmualardan faydalanmışlardır. Günümüze kadar korunarak gelen bu güfte mecmuaları, mûsikî alanında büyük gelişmeler yaşandığı Osmanlı döneminde ne gibi çalışmalar yapıldığını gösteren en önemli kaynaklardır. Üzerinde çalışmakta olduğumuz güfte mecmuası da böyle bir amaçla yazılmış olup halen İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesinde 'T.Y. 3353' raf numarası ile muhafaza edilmektedir. 197 varaktan oluşan bu güfte mecmuasının 50 varakında güfte yazılıdır. Toplamda 191 adet güftenin mevcut olduğu mecmua'da Şarkı, Hava, Türkmâni ve Dâğî güfteleri bulunmaktadır. Güftelerin bazen üzerinde bestekârın ismi yazmaktadır. Mecmuada bulunan tesâhüb kaydında eserin yazıldığı tarih ve derleyeninin ismi ve nerede görev yaptığı belli olduğundan diğer güfte mecmuaları arasında önemli bir yere sahiptir. Yaptığımız araştırmalar sonucunda Mecmuanın derleyeni III. Selim zamanında hem Padişahın sayım çavuşu hem de Seferli Koğuşunda tanbûrî olarak sâzendelik yapmıştır. Sultan II. Mahmud zamanında da Hazîne Koğuşunda hademelik yapmakla birlikte hânendelik de yaparak mûsikî alanında faaliyet göstermiştir. Mecmuada bulunan güftelerin üzerinde tarafımızdan yapılan incelemelerde görülmüştür ki meşk usulü öğrenilen ve öğretilen güftelerin, makam ve usullerinin zaman içerisinde değişmiş ve karışmış bazıları da unutulmuştur. Bazı güftelerin beste ve güfte sahipleri karıştırılmıştır. Yapılan inceleme neticesinde bu farklılıklar tespit edilmiş güftelerin orjinal halleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Those, who engaged in music during the Ottoman period, prepared the lyrics magazines in order to remember practically the modes and tempos kept in mind. They benefited from these magazines, in which they recorded modes, composers and tempos of each piece of music, when they performed a piece of music in a music environment. These lyrics magazines, survived until today, are the most important resources showing what kind of studies were done during the Ottoman period when the major developments took place in the field of music. The lyrics magazine which we study on was written for such a purpose and still conserved with the shelf-code 'T.Y. 3353' at the Rare Works of Art Library of Istanbul University. The lyrics are written on 50 folios in this lyrics magazine composed of 197 folios. There are lyrics of Şarkı, Hava, Türkmâni and Dâğî lyrics (music forms) in the magazine in which there are 191 lyrics in total. Sometimes, the names of composers are written over the lyrics. Since the date of the piece of music and the name of its compositor and also where s/he served appear on the adoption record available in the magazine, it has an important place among the other lyrics magazines. As a result of the researches we conducted, the compositor of the magazine worked both as a counting sergeant of the Sultan and also an instrument player as tanbûrî in the Dormitory of the Expeditionary Force in the time of Selim III. He was active in the field of music by working as a songster as well as working as janitor at the Treasury Force in the time of Sultan Mahmud II. VII It was observed during the examinations conducted by us on the lyrics available in the magazine that the modes and tempos of the lyrics of which the exercise system (known as meşk) were learned and taught changed and mixed over time and also some of them were forgotten. The tunesmiths and composers of some lyrics were mixed. It was tried to reveal their original states of the lyrics in which these differences were detected as a result of the examination conducted.