Gümüşhane Şehrinde Kaya Düşmeleri: Oltanbey Mahallesi Örneği

Abstract

Bu çalışmada, Gümüşhane şehrindeki Oltanbey Mahallesinde yaşanan kaya düşmeleri ele alınmıştır. Harşit Çayı vadisinin kenarında kurulmuş Oltanbey Mahallesi yörenin topografik yapısına bağlı olarak eğimli yamaçlara sahiptir. 2000’i aşkın nüfusuyla şehrin en kalabalık mahallelerden biri olan araştırma sahasında kentsel dönüşümle birlikte nüfus miktarı artmıştır. Çalışmanın amacı, Oltanbey Mahallesinde son yıllarda sık yaşanmaya başlayan kaya düşmesi olaylarını coğrafi bakış açısıyla araştırmaktır. Bu amaçla arazi çalışmalarıyla ölçümler yapılmış, temin edilen litoloji, toprak ve bitki örtüsü verileri arazide kontrol edilmiştir. Mahalledeki arazi örtüsü, CBS kullanılarak uydu görüntüleri üzerinden sayısallaştırılıp, haritalanmıştır. Resmi verilerden, mahalle sakinleriyle yapılan görüşmelerden hareketle kaya düşmelerinin; yaşanma sıklığı, dağılışı, sebepleri ve ortaya çıkardığı zararlar açıklanmıştır. Oltanbey Mahallesinde oluşturulacak modelin geliştirilerek sonraki aşamada Gümüşhane şehrine uygulanması ve afet risk analizlerinin yapılması planlanmaktadır. Bulgulara göre; Oltanbey Mahallesinde topografya ve litoloji kaya düşmelerinin temel sebepleri arasındadır. Ancak yerleşmelerin genişlemesiyle birlikte yamaçlardaki bitki örtüsünün tahribi ve stabilitenin bozulması tetikleyici olmuştur. Kentsel dönüşüm ve imara açılan yeni alanlarla binaların sayısında artış meydana gelmiş, buna bağlı olarak yamaç araziler yerleşime açılmıştır. Yollar ve binalar inşa edilirken yamaçların doğal yapısının bozulması kaya düşmesi riskini artırmıştır. 06.11.2014, 21.02.2017 ve 03.01.2019 tarihlerinde gerçekleşen kaya düşmesi olaylarında istinat duvarları yıkılmış, binalar ve yollar zarar görmüştür. Oltanbey Mahallesinde kaya düşmelerinin önüne geçilebilmesi ve zararlarının azaltılabilmesi için öncelikle imara açılacak alanların jeomorfolojik ve litolojik özellikleri dikkate alınarak yapılaşma izni verilmelidir. Yine yamaçlarda stabilizasyonun sağlanması, sekilerin genişletilmesi ve binaların yamaçlardan uzaklaştırılması alınabilecek diğer önlemler arasında sıralanabilir. Bunun yanı sıra mahalle sakinleri bilinçlendirilerek antropojenik kaynaklı taş ve kaya düşmelerinin önüne geçilmelidir.