“Hazal” ve “Sultan Gelin” Filmleri Üzerinden Evliliğe İlişkin Geleneklerin Halk Bilimi Açısından Değerlendirilmesi

Abstract

Görsel bir sanat olan sinema aracılığıyla Türk toplumunun toplumsal yapısı ve gelenekleri birçok filme konu olmuştur. Sinema izleyicisi kendi kültürünün aynası olan filmleri zevkle benimsemiştir. Buradan yola çıkarak bu çalışmada, “Hazal” (1979) ve “Sultan Gelin” (1973) adlı iki filmin halk bilimi perspektifinden incelemesi yapılmıştır. Her iki film aynı başrol oyuncusuyla kırsal bölgelerde çekilmiştir. Filmlerde baştan sona evlenme geçiş dönemi ile ilgili geleneklerin işlendiği dikkat çekmektedir. Filmlerde yapılan evliliklerde “levirat” evlilik biçimi ile “başlık parası” geleneğinin katı bir şekilde uygulandığı görülmektedir. Bu bağlamda bu çalışmada Türk sinemasında işlenmiş halk kültürünü yansıtan evlilik geçiş dönemine ait bazı gelenekler değerlendirilmek ve uygulamalı halk bilimi açısından sinemanın kültürel aktarımdaki rolü vurgulanmak istenmiştir. Başlık parası geleneğinin etkisiyle levirat yoluyla evlilik etrafında gelişen evlenme âdetleri folklorik açıdan değerlendirilmiştir. Her iki filmde levirat ve kaçma yoluyla evlilik çeşidinin yanında evlilik isteğinin belirtilmesi, başlık, düğün, nikâh gözlemlenen ortak geleneklerdir. Yüzgörümlüğü sadece “Sultan Gelin” filminde, duvak geleneği ise sadece “Hazal” filminde karşımıza çıkmaktadır.

The Social structure and the traditions of Turkish society are discussed as a topic in many movies through cinema that is a visual art. Turkish audience has adopted movies that represent their culture. Thus, in this study, Hazal (1979) and Sultan Gelin (1973) have been examined from ethnology perspective. Both movies have been made in the countryside with the same actor. Traditions about marriage get attention from the beginning of movies. It is seen that “levirate” and “bride wealth” traditions are practised rigorously. In this context, in this study, it is aimed to evaluate some traditions related to marriage period discussed in Turkish movies and emphasize the role of cinema in cultural transmission in terms of applied ethnology. With the effect of the tradition of “bride wealth”, marriage traditions especially levirate has been evaluated in folkloric terms. Beside levirate and elopement in both movies, marriage wish, bride wealth and wedding processes are common traditions. Price for seeing the bride’s face appears only in Sultan Gelin and the bride’s veil appears in Hazal movie.