Harici zihniyetin itikadi zemini ve günümüzde bu zihniyeti sürdüren akımların analizi

Abstract

Harici zihniyeti, hem mezhepler tarihi hem de kelam ilminin konusunda önemli yer teşkil eden bir yapıdır. Sosyal açıdan ilk olarak her ne kadar Hz. Osman döneminde kendini göstermiş olsa da, kabile asabiyeti sebebiyle çok daha önceki dönemlerden itibaren var olan bir düşünce şeklidir. İslam tarihinde Haricilik, Hz. Ali döneminde ''Hüküm sadece Allah'ındır'' sloganıyla kendini göstermiştir. Haricilik mezhebinin ortaya çıkmasında sosyal, kültürel, siyasi, dini etkiler mevcuttur. Bu zihniyet, siyasi olarak ortaya çıkmıştır ve akabinde dini bir zemine geçiş yaptığı görülmektedir. Harici zihniyetinin ortaya çıkışı, Hz. Osman döneminden itibaren başlatılırsa zihniyet yapısının dini-siyasi temelli olduğu ifade edilebilir. Her oluşum veya zihniyet gibi Hariciliğin de kendine referans olarak kabul ettiği delilleri, bu delillere göre görüşleri ve uygulamaları olmuştur. Tekfir, insan fiilleri, iman-amel ilişkisi gibi birçok konunun tartışılmasına sebep teşkil etmiştir. Ayrıca görüşlerinin, uygulamalarının ve zihniyetin sadece o dönem içerisinde yansımalarının sınırlı kalmadığı, günümüze kadar etkisinin devam ettiği ve yeni oluşumların ortaya çıkmasına sebep olduğu görülmektedir. Bu çalışmada, malum zihniyetin günümüzdeki oluşumları, günümüze etkileri dini, itikadi ve sosyal açıdan incelenmeye çalışılmıştır.

Kharijite Mindset is an important place in both the history of sects and the science of the Kalam. Despite the fact that firstly it has shown itself during the Hz. Uthman period, It is a way of thinking that has existed since the previous periods due to tribal anger. Kharijite in Islamic History, it manifests itself during the Hz. Ali period with the slogan " The rule only belongs to Allah". There are social, cultural, political and religious influences on the emergence of the Kharijite sect. This mindset has emerged politically and it is seen that it has subsequently transitioned to a religious basis. The emergence of the Kharijite mindset, it can be stated that the mindset structure is religious-political based if it is started from the period of Hz. Uthman. As with any formation or mindset, the Kharijitism has its own evidences that they took as references, they had opinions and practices according to these evidences. Takfir; have been a reason for discussion on many issues such as human acts, the relationship between faith and deeds. Furthermore, it is seen that not only the reflections of their views, practices and mindset during that period are limited, their influence continues to the present day and new formations emerge. In this study, the formation of known mentality in the present day, its effects on the present day, religious, belief and social aspects were studied.