Gıda ürünlerinin etiketlerinde enerji, besin öğeleri ve referans alım değerlerinin incelenmesi

Abstract

Besin etiketleri, üreticiler ile tüketiciler arasında bilgi karmaşasının yüksek olduğu gıda piyasasında tüketicilerin gıda ürünlerinin güvenilirlik seviyesi hakkındaki bilgiye ulaşım maliyetlerini düşüren verimli bir gıda politikası aracıdır. Besin etiketlerinin tüketici tercihlerini daha sağlıklı hale getirmedeki etkisinin arttırılması maksadıyla yapılan çalışmalar artmıştır. Ülkemizde ve dünyada gelişen piyasa ekonomisine bağlı olarak tüketicinin seçimini etkileyen faktörler değişmekte ve gelişmektedir. Dünya ekonomisine uyum sağlamak amacı ile Türkiye mevzuatında da birçok değişime gidilmiştir. Gıda güvenliği ve ekonomisi, gıda tüketim algısı, tüketici hakları, ülkeler arası ve ulusal gıda piyasasında hareketlilik, değişen üretim teknolojileri, değişen sağlık faktörleri göz önüne alınarak, ülkemizde gıda etiketleme mevzuatında yeni ifadelerin kullanılması zorunlu hale gelmiştir. Besin ögesi tabloları besinleri besin ögeleri içeriğine göre sınıflandıran bir bilim olarak tanımlanmaktadır. Besin ögesi tabloları besin etiketleme, tüketicinin sağlıklı ve amacına uygun besin seçimlerine yardımcı olmak gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Trabzon ve Gümüşhane illerinde bulunan zincir marketlerde, 1182 farklı markadan oluşan 4619 ambalajlı gıdanın etiket bilgileri Kasım 2020- Mart 2021 tarihleri arasında toplanmıştır. Elde edilen besin etiketlerinin % 14.49'u süt ve süt ürünleri, % 12.14'ü içecekler, % 24.25'i şeker ve şekerli ürünler, % 5.11'i et ve et ürünleri, % 20.82'si unlu mamul, tahıl ve kuru baklagillerden, % 7.58'i hazır besinler, % 3.46'sı yağlardan, % 12.15'i ise diğer besinler gruplarından oluşmaktadır. Çalışma kapsamında incelenen ürünlerin % 89.65' i oranında beslenme bildiriminin varlığı tespit edilmiştir. Beslenme bildirimi yapılan tüm ürünlerin % 85.0 'inde ambalaj arka yüz, % 10.0'inde ambalaj ön yüz ve % 5.0'sinde arka ve ön yüz etiketlemesi şeklinde yer almaktadır. Yönetmelikte bildirildiği şekilde zorunlu beslenme bildirimini 100 g veya 100 mL üzerinden veren beslenme bildiriminin yapıldığı ürünlerin içindeki oranının % 99.93 olduğu tespit edilmiştir. Beslenme bildiriminin yönetmelikte verilen gösterim biçimine uygunluğu değerlendirildiğinde, ürünlerin % 80.42 'sinin gösterim biçiminde yer alan sıralamaya göre yapıldığı saptanmıştır. Beslenme bildirimine sahip olan ürünlerin % 34.89'unda referans alım (RA) oranı bildirimi varlığı görülmüştür. Beslenme bildiriminde RA oranları verilen ürünlerin % 97.44'ünde 'Ortalama bir yetişkinin referans alım (RA) değeri (8400 kJ / 2000 Kcal)' ifadesinin bulunduğu tespit edilmiştir. Zorunlu beslenme bildirimi kapsamında olan enerji, toplam yağ, doymuş yağ, karbonhidrat, şeker, protein ve tuz miktarları bildiriminin etiket üzerinde yer alma oranının tüm ürünlerde sırasıyla % 99.90, % 99.76, % 94.16, % 99.44, % 93.82, % 99.66, % 94.93 olduğu saptanmıştır. Çalışma kapsamında beslenme bildirimi yapılan ürünlerin % 86.89'unda trans yağ bildiriminin yer almadığı görülmüştür. Zorunlu bildirimi destekleyici bildirimler arasında, beslenme bildirimi bulunan ürünlerde en yüksek oranda % 52.21 oranı ile lif miktarı olduğu, en düşük bildirim ise % 0.53 ile nişasta olduğu saptanmıştır. Ayrıca çalışma kapsamında incelen ürün ambalajlarında bulunan enerji değerleri ve besin öğeleri miktarları incelenerek ürünlerin enerji içeriklerinin TGK kapsamında incelenerek yönetmelikte verilmiş olan hesaplama faktörleri ve yöntemi ile karşılaştırılmıştır. Bunun sonucunda toplam 4141 üründe verilmiş olan enerji değerinin hesaplama sonucu bulunan enerji değerini karşılayan ürün sayısının 1733 olduğu 2408 ürünün ise bunu karşılamadığı görülmüştür. Beslenme bildirimi bulunan tüm ürünlerde enerji değerinin hesaplanan enerji değerini karşılama oranının % 41.85 olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak 'TGK Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği'nde 'Uyum Zorunluluğu' başlığı altında 31/12/2019 tarihine kadar tüm ürünlerde beslenme bildiriminin yönetmeliğe uygun şekilde tamamlanmış olması gerektiği ifade edilmiştir. Beslenme bildirimlerinin uygunluğu daha geniş kapsamlı çalışmalar ile değişimlerin gözlenmesi açısından faydalı olacağı düşünülmektedir.

Food labels are an efficient food policy tool that reduces the costs of accessing information about the healthiness of food products in the food market where information asymmetry between producers and consumers is high. Studies to increase the effect of food labels on making consumer preferences healthier have increased. Labels should contain the necessary information at the point of food preference. Depending on the developing market economy in our country and in the world, the factors affecting the choice of the consumer are changing and developing. In order to adapt to the world economy, many changes have been made in the Turkish legislation. Considering food safety and economy, food consumption perception, consumer rights, mobility in the national and international food market, changing production technologies, and changing health factors, it has become mandatory to use new expressions in food labeling legislation in our country. Nutrient tables are defined as a science that classifies foods according to their nutrient content. Nutrient tables are used in many areas such as food labeling, helping the consumer to choose healthy and suitable food for their purpose. In the chain markets in Trabzon and Gümüşhane, the label information of 4619 packaged foods consisting of 1178 different brands were collected between November 2020 and March 2021. % 14.49 of the obtained food labels were milk and dairy products, % 12.14 drinks, % 24.25 sugar and sugar products, % 5.11 meat and meat products, % 20.82. It consists of bakery products, cereals and dried legumes, % 7.58 ready-to-eat foods, % 3.46 fat, and % 12.15 other food groups. It has been determined that % 89.65 of the products examined within the scope of the study have a nutrition declaration. % 85.0 of all products with nutrition notifications are labeled on the back of the packaging (BOP), % 10.0 on the front of the packaging (FOP), and % 5.0 as BOP and FOP labeling. As stated in the regulation, it has been determined that the ratio of the products for which the nutrition declaration is made over 100 g or 100 mL is % 99.93. When evaluating the conformity of the nutrition notification to the display format given in the regulation, it was determined that % 80.42 of the products were made according to the order in the display format. The presence of reference intake (RA) rate notification was observed in % 34.89 of the products with a nutrition declaration. It has been determined that % 97.44 of the products for which RA rates are given in the nutrition declaration have the expression "Reference intake (RA) value of an average adult (8400 kJ / 2000 Kcal)". The ratio of the notification on the amounts of energy, total fat, saturated fat, carbohydrate, sugar, protein and salt within the scope of mandatory nutrition declaration is % 99.90, % 99.76, % 94.16, % 99.44, respectively, for all products, It was found to be % 93.82, % 99.66, % 94.93. Within the scope of the study, it was observed that % 86.89 of the products with nutrition notifications did not contain trans fats. Among the notifications supporting the mandatory notification, it was found that the highest rate of fiber was % 52.21 in the products with nutrition notifications, and the lowest notification was starch with % 0.53 In addition, the energy values and the amount of nutrients in the product packages examined within the scope of the study were examined and compared with the calculation factors and method given in the regulation by examining the energy content of the products within the scope of TGK. As a result, it was seen that the number of products meeting the energy value found as a result of the calculation of the energy value given in a total of 4141 products was 1733, and 2408 products did not meet this. It has been determined that the ratio of energy value meeting the calculated energy value in all products with a nutrition notification is % 41.85. As a result . In the "TGK Food Labeling and Consumer Information Regulation" under the heading "Compliance Obligation", it has been stated that nutrition declaration for all products should be completed in accordance with the regulation until 31/12/2019. It is thought that the appropriateness of nutrition reports will be beneficial in terms of observing the changes with broader studies.